Odbudowa zabytkowej kolejki turystycznej w Hiszpanii

Autor: Juan Manuel Miranda, MADERA-SOSTENIBLE; Film: Ignacio González, UTOPIA FILMMAKERS

Wagony pasażerskie z drewna produkowano w Hiszpanii jeszcze w latach 30. ubiegłego wieku. W użyciu było wówczas 406 sztuk tego typu konstrukcji, które kursowały jako wagony trzeciej klasy na trasie wzdłuż wybrzeży Hiszpanii. Pomimo tego, że istniały w tamtych czasach wagony ze stali, przedsiębiorstwa kolejowe niechętnie korzystały z nich, ponieważ w hiszpańskim klimacie bardzo mocno się nagrzewały. Podróżujący woleli więc jeździć w wagonach z drewna, bo zapewniały niższą temperaturę i lepszy przepływ powietrza. 

W 1972 roku trzecią klasę przewozów kolejowych zlikwidowano, a firmy kolejowe musiały zdecydować, czy przystosować drewniane wagony do standardu drugiej klasy, czy zaprzestać korzystania z nich. Ze względu na wysokie koszty modernizacji podjęto decyzję o zmianie ich charakteru – przekształcano je w warsztaty mobilne, salki lekcyjne, sklepiki, a nawet domki mieszkalne. Jeden z takich drewnianych wagonów pełni obecnie rolę sali konferencyjnej w siedzibie firmy RENFE Viajeros. 

Zabytkowe wagony otrzymały drugą szansę w latach 80., z chwilą otwarcia specjalnej linii turystycznej, tzw. Kolejki Truskawkowej (ang. Strawberry Train), która przewozi turystów na trasie Madryt-Aranjuez, pokazując im najciekawsze miejsca regionu Madrytu. 

W skład Strawberry Train wchodzą cztery wagony pasażerskie i dwa bagażowe. Niestety wraz z upływem czasu i działaniem czynników atmosferycznych wiele elementów drewnianej konstrukcji uległo degradacji. Chcąc uratować zabytkowe wagony przed zupełnym zniszczeniem, podjęto decyzję o ich wyremontowaniu. 

- Pierwszym wyzwaniem, z którym musieliśmy się zmierzyć, było stworzenie wizualizacji oryginalnego wyglądu wagonów, tak aby restauratorzy mogli odbudować ich konstrukcję i przywrócić im dawny styl - mówi Juan José Peña, specjalista ds. technicznych RENFE Viajeros. - Kierowaliśmy się wytycznymi Karty ryskiej (Riga Charter), które obligowały nas do zachowania autentyczności restaurowanych wagonów, będących częścią dziedzictwa kulturowego Hiszpanii. Karta ryska to dla europejskich organizacji i przedsiębiorstw kolejowych ważny dokument zawierający zbiór zasad i postanowień dotyczących odbudowy i konserwacji zabytkowych pociągów, wagonów, parowozów, szlaków kolejowych itp. 

- Jeśli projekt rekonstrukcji zakładał wykorzystanie drewna dębowego, stosowaliśmy oczywiście dąb. Nie zawsze jednak mogliśmy stosować oryginalne materiały, ponieważ w dzisiejszych czasach są one trudno dostępne. Na przykład zamiast klasycznego drewna tekowego do poszycia zewnętrznego wagonów, zastosowaliśmy drewno o podobnej charakterystyce – tek afrykański, znany jako iroko. 

- Odsłaniając konstrukcję wagonu, byliśmy bardzo ciekawi co tak naprawdę zastaniemy. Mieliśmy do dyspozycji jedynie plan techniczny wagonów sprzed blisko 100 lat.

Cztery wagony Kolejki Truskawkowej wyprodukowane przez różnych producentów w latach 1920, 1923, 1927 oraz 1929 były dość różniącymi się od siebie konstrukcjami. Model zaprezentowany w materiale filmowym pochodzi z 1920 roku i zachował się w najlepszym stanie. 

Do rekonstrukcji drewnianych elementów wagonów zaproszono stolarza Emilio Gonzáleza Rodrigueza, który przyjechał do warsztatu firmy RENFE Viajeros i przywiózł traka Wood-Mizer LT20 Mobile. 

- Jestem fanem maszyn Wood-Mizer! Bez nich nie wyobrażam sobie pracy - wyznaje Emilio. - To właśnie na nich wykonałem większość prac stolarskich związanych z projektem odbudowy wagonów. Trak Wood-Mizer LT20 nie tylko przeciera kłody na deski, lecz wykonuje także bardzo precyzyjne cięcia, które są niezbędne przy wiernym odtwarzaniu detali. Dzięki temu trakowi zaoszczędziłem dużo czasu i wykorzystałem każdy kawałek drewna.

Trak LT20 został wyposażony w elektroniczne urządzenie do ustawiania grubości cięcia (Setworks), dzięki któremu raz zapamiętana wartość będzie powtarzana przy każdym następnym cięciu. Ta funkcja znacznie przyspiesza pracę i sprawia, że cięcie jest precyzyjne.

Początkowo zakładano, że na rekonstrukcję jednego wagonu potrzebnych będzie 16 belek, lecz ostatecznie okazało się, że potrzebowano o wiele więcej. Emilio z dużą starannością odtworzył drewniane części okien i żaluzji, poręcze, balustrady i oczywiście podłogę. 
- Ale najważniejsze dla mnie jest to, iż wszystko mogłem zrobić samodzielnie, nie angażując nikogo innego do pomocy – stwierdza Emilio.

Emilio często dojeżdża do swoich klientów, przywożąc ze sobą traka. 
- Mój trak LT20 napędzany jest silnikiem wysokoprężnym, więc jest bardzo wydajny, ale przede wszystkim mogę go przetransportować samochodem w każde miejsce. Gdy specjaliści z RENFE Viajeros zobaczyli mnie z trakiem doczepionym do auta, powiedzieli – to jest sprzęt, którego potrzebujemy!

- To szybka i dokładna maszyna, która, jeśli będzie systematycznie serwisowana, wystarczy na długie lata. Dla rzemieślnika takiego jak ja jest idealnym narzędziem, ponieważ mogę z niej korzystać zarówno stacjonarnie, jak i w terenie. Od przedstawicieli hiszpańskiego oddziału Wood-Mizera otrzymałem solidne szkolenie z obsługi, a ponadto mogę korzystać ze wsparcia technicznego zawsze, gdy zajdzie taka potrzeba - wyjaśnia Emilio.

W projekcie uczestniczyła również specjalistka ds. renowacji przedmiotów zabytkowych Andrea Novosad. Jej zadaniem było zabezpieczyć powierzchnie drewniane specjalnym środkiem, odwzorować oryginalne kolory malowanych powierzchni, wykonać prace wykończeniowe, a ponadto wyszlifować i odnowić detale metalowe i nanieść powłokę antykorozyjną. 

"New parts are created with the use of the Wood-Mizer sawmill. My job is to protect them, paint them and finish them," says Andrea. "The great thing about these cars is that they have amazing engineering behind them. This is not just a box covered with wooden slats. They are well-thought-out fitting, unloading, and fastening systems that need to be learned and preserved. It is incredible luck that these old carriages are not lost!"